Thursday, February 27, 2025

Thỏa thuận khai thác mỏ quặng: Kiev “đưa” Mỹ vào Ukraina ?

Tổng thống Volodymyr Zelensky có thể đến Washington ngày 28/02/2025, để ký với nguyên thủ Mỹ Donald Trump thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina. Dù không có điều kiện nào về «bảo đảm an ninh» như mong muốn nhưng vô hình chung, Kiev «đưa» Mỹ vào giúp «bảo vệ» lãnh thổ thông qua điều khoản «một nền hòa bình lâu dài, ủng hộ các nỗ lực bảo đảm an ninh cho Ukraina» và Mỹ sẽ phải bảo vệ công ty và lợi ích kinh tế của mình trên thực địa.

Ukraine's President Volodymyr Zelenskiy shows Reuters journalists a map of strategic resources and objects during an interview, amid Russia's attack on Ukraine, in Kyiv, Ukraine February 7, 2025. REUTERS - Valentyn Ogirenko

Khoáng sản Ukraina giúp Mỹ « thoát » Trung Quốc
Đối với tổng thống Trump, đạt được thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina là một « thắng lợi lớn ». Là nước giàu khoáng sản nhưng lại ít được khai thác do chiến tranh từ ba năm qua, Ukraina trở thành giải pháp giúp Mỹ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới với trữ lượng 75% thế giới và là đối thủ địa chính trị của tổng thống Trump. Tháng 12/2024, Bắc Kinh đã cấm xuất khẩu nhiều loại đất hiếm sang Mỹ, thay cho việc hạn chế được ban hành năm 2023.
Thực ra, theo AP, cả Mỹ và châu Âu đều tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Theo thẩm định của Mỹ, Ukraina có thể cung cấp đến 50 loại khoáng sản quan trọng, với tổng trữ lượng được báo Washington Post thẩm định vào tháng 08/2022 lên đến 26.000 tỉ đô la.
Ủy Ban Châu Âu xác định Ukraina là nhà cung cấp tiềm năng hơn 20 loại nhiên liệu quan trọng và sẽ giúp tăng cường cho nền kinh tế Liên Âu nếu Ukraina gia nhập khối. Theo nghiên cứu của Viện Nguyên liệu thô quan trọng của Liên Âu (AEI), được trang Conflits trích dẫn ngày 26/02, Ukraina giữ khoảng 7% trữ lượng thế giới về than chì - graphit, 20% trữ lượng của châu Âu về titan, ngoài ra phải kể đến lithium, magan… Tất cả đều quan trọng cho pin điện, linh kiện bán dẫn, quá trình chuyển đổi năng lượng… Ukraina cũng có nhiều mỏ đất hiếm lớn, gồm 17 loại quan trọng được sử đụng sản xuất vũ khí, tua bin gió, linh kiện điện tử…
Nếu một thỏa thuận khai thác khoáng sản được ký tại Washington ngày 28/02, đây cũng có thể coi là một thành công của chính quyền Kiev. Ukraina đã thuyết phục được Mỹ bỏ điều khoản về 500 tỉ đô la mà tổng thống Trump «đòi» trong dự thảo ban đầu vì như vậy « người Ukraina trả nợ đến 10 đời». Tiếp theo, vô hình chung Kiev «đường đường chính chính » đưa Mỹ vào lãnh thổ Ukraina thông qua thỏa thuận được chính cố vấn an ninh Nhà Trắng Mike Waltz đánh giá «kết nối Mỹ với Ukraina trong tương lai».

Mỹ sẽ phải bảo đảm an ninh cho doanh nghiệp khai thác khoáng sản ở Ukraina ?
Thực vậy, đa số nguồn đất hiếm, nhiều mỏ titan và kẽm nằm ở miền đông và miền nam Ukraina, tại những khu vực bị Nga chiếm đóng. Kiev gián tiếp để tổng thống Trump hiểu rằng Washington chẳng có lợi khi để nguồn tài nguyên dồi dào và chưa được khai thác như vậy rơi vào tay Matxcơva, chưa kể đến nguồn uranium, nếu Nga tiếp tục tiến trên chiến trường.
Trả lời BBC ngày 25/02, bà Iryna Suprun, tổng giám đốc công ty tư vấn mỏ Geological Investment Group tại Kiev đánh giá việc khai thác khoáng sản vô cùng khó khăn và tốn kém. Các nguồn đầu tư của Mỹ «giúp (Ukraina) tiếp cận được những công nghệ cần cho ngành công nghiệp khai thác mỏ, được cấp vốn. Điều này còn có nghĩa là sẽ có thêm việc làm, nguồn thu thuế và Ukraina sẽ có được thu nhập từ khai thác mỏ». Cựu thủ tướng Anh Boris Johnson, được BBC trích dẫn, cũng bác cáo buộc thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina là một «trò lừa đảo» của Mỹ vì «điều mà Ukraina nhận được, đó là cam kết của Mỹ dưới thời tổng thống Trump ủng hộ một Ukraina tự do, chủ quyền và an ninh».
Cho dù điều kiện Washington «bảo đảm an ninh» được cho là không có trong thỏa thuận nhưng việc các công ty Mỹ, các nhà đầu tư Mỹ có mặt tại Ukraina đã là một bảo đảm an ninh đất nước bị Nga xâm chiếm từ hơn ba năm qua. Washington sẽ không bỏ rơi doanh nghiệp và bảo vệ lợi ích kinh tế của mình trong trường hợp bị tấn công. Và đối với Ukraina, một thỏa thuận như vậy với Mỹ có thể bảo đảm rằng đồng minh quan trọng nhất sẽ không đóng băng hỗ trợ quân sự.
Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ các điều khoản về an ninh cho các doanh nghiệp Mỹ tham gia khai thác để đối phó với nguy cơ làm việc ở Ukraina, kể cả trong trường hợp ngừng bắn, cũng như thỏa thuận tài chính nào sẽ được thông qua giữa Ukraina và các doanh nghiệp Mỹ. Và cho dù nếu được ký kết, hoạt động khai thác cũng chưa được tiến hành ngay vì Ukraina không có nhiều dữ liệu địa chất do các mỏ nằm rải rác trên khắp lãnh thổ, trong khi các nghiên cứu hiện tại lại không đầy đủ và hiệu quả. Năm 2021, ngành công nghiệp khai khoáng chiếm khoảng 6,1% GDP của Ukraina và 30% hàng xuất khẩu. 

Toàn văn thỏa thuận khoáng sản giữa Hoa Kỳ và Ukraine
 
XÉT RẰNG Hoa Kỳ đã cung cấp hỗ trợ tài chính và vật chất đáng kể cho Ukraine kể từ khi Nga xâm lược toàn diện Ukraine vào tháng 2 năm 2022;
XÉT RẰNG người dân Hoa Kỳ mong muốn đầu tư cùng với Ukraine trong một đất nước Ukraine tự do, có chủ quyền và an toàn;
XÉT RẰNG Hoa Kỳ và Ukraine mong muốn có một nền hòa bình lâu dài tại Ukraine và một mối quan hệ đối tác bền chặt giữa nhân dân và chính phủ hai nước;
XÉT RẰNG Hoa Kỳ và Ukraine công nhận những đóng góp của Ukraine trong việc củng cố hòa bình và an ninh quốc tế bằng cách tự nguyện từ bỏ kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba thế giới;
XÉT RẰNG Hoa Kỳ và Ukraine mong muốn đảm bảo rằng các quốc gia và cá nhân khác đã hành động bất lợi cho Ukraine trong cuộc xung đột sẽ không được hưởng lợi từ việc tái thiết Ukraine sau một nền hòa bình lâu dài;
DO ĐÓ, BÂY GIỜ, Chính phủ Hoa Kỳ và Chính phủ Ukraine (mỗi bên được gọi là “Bên tham gia”) ký kết Thỏa thuận song phương này Thiết lập các Điều khoản và Điều kiện cho Quỹ đầu tư tái thiết nhằm tăng cường quan hệ đối tác giữa Hoa Kỳ và Ukraine, như được nêu tại đây.
1. Chính phủ Ukraine và Hoa Kỳ, với mục tiêu đạt được hòa bình lâu dài tại Ukraine, có ý định thành lập Quỹ đầu tư tái thiết (Quỹ), hợp tác trong Quỹ thông qua quyền sở hữu chung, sẽ được định nghĩa rõ hơn trong Thỏa thuận quỹ. Quyền sở hữu chung sẽ xem xét các khoản đóng góp thực tế của những Người tham gia như được định nghĩa trong Mục 3 và 4. Quỹ sẽ được quản lý chung bởi các đại diện của Chính phủ Ukraine và Chính phủ Hoa Kỳ. Các điều khoản chi tiết hơn liên quan đến việc quản lý và hoạt động của Quỹ sẽ được nêu trong một thỏa thuận tiếp theo (Thỏa thuận quỹ) sẽ được đàm phán ngay sau khi kết thúc Thỏa thuận song phương này. Tỷ lệ sở hữu tối đa của vốn chủ sở hữu và quyền lợi tài chính của Quỹ do Chính phủ Hoa Kỳ nắm giữ và thẩm quyền ra quyết định của các đại diện của Chính phủ Hoa Kỳ sẽ ở mức độ cho phép theo luật hiện hành của Hoa Kỳ.
Không Bên tham gia nào được bán, chuyển nhượng hoặc xử lý theo cách khác, trực tiếp hoặc gián tiếp, bất kỳ phần nào quyền lợi của mình trong Quỹ mà không có sự đồng ý trước bằng văn bản của Bên tham gia kia.
2. Quỹ sẽ thu thập và tái đầu tư các khoản thu nhập đóng góp cho Quỹ, trừ đi các khoản chi phí mà Quỹ phải chịu, và sẽ kiếm được thu nhập từ việc kiếm tiền trong tương lai từ tất cả các tài sản tài nguyên thiên nhiên có liên quan do Chính phủ Ukraine sở hữu (cho dù do Chính phủ Ukraine sở hữu trực tiếp hay gián tiếp), như được định nghĩa trong Mục 3
`3. Chính phủ Ukraine sẽ đóng góp vào Quỹ 50 phần trăm tổng doanh thu kiếm được từ việc tiền tệ hóa trong tương lai của tất cả các tài sản tài nguyên thiên nhiên có liên quan do Chính phủ Ukraine sở hữu (cho dù do Chính phủ Ukraine sở hữu trực tiếp hay gián tiếp), được định nghĩa là các mỏ khoáng sản, hydrocarbon, dầu, khí đốt tự nhiên và các vật liệu khai thác khác, và cơ sở hạ tầng khác có liên quan đến tài sản tài nguyên thiên nhiên (như các nhà ga khí đốt tự nhiên hóa lỏng và cơ sở hạ tầng cảng) theo thỏa thuận của cả hai Bên tham gia, như có thể được mô tả thêm trong Thỏa thuận Quỹ. Để tránh nghi ngờ, các nguồn doanh thu trong tương lai như vậy không bao gồm các nguồn doanh thu hiện tại vốn đã là một phần của doanh thu ngân sách chung của Ukraine. Mốc thời gian, phạm vi và tính bền vững của các khoản đóng góp sẽ được xác định thêm trong Thỏa thuận Quỹ.
Quỹ có thể, theo quyết định riêng của mình, ghi có hoặc trả lại cho Chính phủ Ukraine các khoản chi phí thực tế phát sinh từ các dự án mới phát triển mà Quỹ nhận được doanh thu.
Các khoản đóng góp vào Quỹ sẽ được tái đầu tư ít nhất hàng năm tại Ukraine để thúc đẩy sự an toàn, an ninh và thịnh vượng của Ukraine, sẽ được xác định rõ hơn trong Thỏa thuận Quỹ. Thỏa thuận Quỹ cũng sẽ quy định về các khoản phân phối trong tương lai.
4. Theo luật pháp Hoa Kỳ hiện hành, Chính phủ Hoa Kỳ sẽ duy trì cam kết tài chính dài hạn cho sự phát triển của một Ukraine ổn định và thịnh vượng về kinh tế. Các đóng góp tiếp theo có thể bao gồm các quỹ, công cụ tài chính và các tài sản hữu hình và vô hình khác quan trọng cho việc tái thiết Ukraine.
5. Quy trình đầu tư của Quỹ sẽ được thiết kế để đầu tư vào các dự án tại Ukraine và thu hút đầu tư nhằm tăng cường phát triển, chế biến và tiền tệ hóa tất cả các tài sản công và tư của Ukraine bao gồm nhưng không giới hạn ở các mỏ khoáng sản, hydrocarbon, dầu, khí đốt tự nhiên và các vật liệu khai thác khác, cơ sở hạ tầng, cảng và doanh nghiệp nhà nước như có thể được mô tả thêm trong Thỏa thuận Quỹ. Chính phủ Hoa Kỳ và Chính phủ Ukraine dự định rằng quy trình đầu tư sẽ dẫn đến các cơ hội phân phối thêm tiền và tái đầu tư nhiều hơn, để đảm bảo cung cấp đủ vốn cho việc tái thiết Ukraine như đã nêu trong Thỏa thuận Quỹ.
Những người tham gia có quyền thực hiện các hành động cần thiết để bảo vệ và tối đa hóa giá trị lợi ích kinh tế của họ trong Quỹ.
6. Thỏa thuận Quỹ sẽ bao gồm các tuyên bố và bảo đảm phù hợp, bao gồm cả những tuyên bố và bảo đảm cần thiết để đảm bảo rằng bất kỳ nghĩa vụ nào mà Chính phủ Ukraine có thể có đối với bên thứ ba, hoặc các nghĩa vụ mà Chính phủ có thể thực hiện trong tương lai, không bán, chuyển nhượng, thế chấp hoặc gây cản trở cho các đóng góp của Chính phủ Ukraine vào Quỹ hoặc các tài sản mà các đóng góp đó có nguồn gốc, hoặc việc Quỹ xử lý các quỹ.
Khi soạn thảo Thỏa thuận Quỹ, các Bên tham gia sẽ nỗ lực tránh xung đột với các nghĩa vụ của Ukraine theo thỏa thuận gia nhập Liên minh Châu Âu hoặc các nghĩa vụ theo thỏa thuận với các tổ chức tài chính quốc tế và các chủ nợ chính thức khác.
7. Thỏa thuận Quỹ sẽ cung cấp, trong số những điều khác, một xác nhận rằng cả Thỏa thuận Quỹ và các hoạt động được quy định trong đó đều mang tính chất thương mại.
Thỏa thuận Quỹ sẽ được Quốc hội Ukraine phê chuẩn theo Luật Ukraine "Về các điều ước quốc tế của Ukraine".
8. Thỏa thuận Quỹ sẽ đặc biệt chú ý đến các cơ chế kiểm soát khiến việc làm suy yếu, vi phạm hoặc lách luật trừng phạt và các biện pháp hạn chế khác trở nên bất khả thi.
9. Văn bản của Thỏa thuận Quỹ sẽ được các nhóm làm việc do đại diện có thẩm quyền của Chính phủ Ukraine và Chính phủ Hoa Kỳ chủ trì phát triển mà không chậm trễ. Những người liên hệ chịu trách nhiệm soạn thảo Thỏa thuận Quỹ trên cơ sở Thỏa thuận Song phương này là: từ Chính phủ Hoa Kỳ: Bộ Tài chính; từ Chính phủ Ukraine: Bộ Tài chính và Bộ Kinh tế.
10. Thỏa thuận song phương này và Thỏa thuận quỹ sẽ cấu thành những yếu tố không thể tách rời của cấu trúc các thỏa thuận song phương và đa phương, cũng như các bước cụ thể để thiết lập hòa bình lâu dài, tăng cường khả năng phục hồi an ninh kinh tế và phản ánh các mục tiêu nêu trong phần mở đầu của Thỏa thuận song phương này.
Chính phủ Hoa Kỳ ủng hộ những nỗ lực của Ukraine nhằm đạt được các đảm bảo an ninh cần thiết để thiết lập hòa bình lâu dài. Những người tham gia sẽ tìm cách xác định bất kỳ bước cần thiết nào để bảo vệ các khoản đầu tư chung, như được định nghĩa trong Thỏa thuận Quỹ.
11. Thỏa thuận song phương này có tính ràng buộc và sẽ được mỗi Bên tham gia thực hiện theo các thủ tục trong nước của mình. Chính phủ Hoa Kỳ và Chính phủ Ukraine cam kết sẽ tiến hành đàm phán ngay Thỏa thuận Quỹ.

No comments:

Post a Comment